Calatayud, położone na tradycyjnym skrzyżowaniu dróg, to ważne miasto w południowo-zachodniej Aragonii, którego początki sięgają okresu rzymskiego. Na terenie jego starówki zachowały się niektóre z najlepszych przykładów architektury mudejar w Aragonii.
Najbardziej znaczącym historycznym poprzednikiem Calatayud było rzymskie miasto Bilbilis Augusta, które stanowiło kolebkę wybitnych postaci, takich jak poeta Marcial.
Arabowie, którzy pojawili się w tym rejonie na początku VIII wieku, osiedlili się na terenie zajmowanym przez miasto obecnie, w sąsiedztwie zamku Ayub (Qal’atAyyub), od którego wzięło ono swoją nazwę.Jego znaczenie rosło na przestrzeni wieków, do tego stopnia, że w XIX wieku stało się ono czwartą prowincją Aragonii. Obecnie jest stolicą powiatu i zabytkowym miastem.Calatayud leży u podnóża zespołu składającego się z pięciu zamków z okresu arabskiego, uważanego za jeden z najstarszych systemów obronnych w muzułmańskiej Hiszpanii. Z zamku Ayub zachowały się dwie ośmioboczne wieże, a także liczne fragmenty lica murów.Miasto skupia niezliczone domy szlacheckie i renesansowe pałace. Na Plaza Mayor stoją ratusz i Mesón de la Dolores − lokal nawiązujący do legendarnej postaci kobiety, która była inspiracją dla słynnych pieśni, zwanych coplas.
Architektura mudejar
Jednak bez wątpienia jedną z największych atrakcji miasta jest fakt, że jego starówka skupia jeden z najlepszych zespołów architektury mudejar w Aragonii. Na szczególną uwagę zasługuje kolegiata Santa María, wpisana na listę zabytków narodowych. Zbudowana w XIV wieku, pozwala podziwiać różnorodność stylów, od gotycko-mudejar przez barokowy po renesansowy. Najstarsze części budowli to krużganek w stylu mudejar na planie prostokąta i absyda z ostrołukami w dolnej części i łukami półkolistymi w części górnej. Ośmioboczna wieża została wzniesiona między XV a XVI wiekiem, a jej podstawę stanowi arabski minaret. Z zewnątrz jest zdobiona cegłami z motywami geometrycznymi i zwieńczona barokową iglicą z XVIII wieku.Na placu San Andrés stoi kościół parafialny o tej samej nazwie (XV-XVI w.), nad którym góruje stylizowana wieża mudejar, wyróżniająca się na tle miasta. Wpisana na listę zabytków narodowych świątynia składa się z trzech krytych naw o sklepieniach żebrowych. Z kolei wieża, zbudowana na planie ośmioboku, jest bogato zdobiona z zewnątrz.Przykładem gotyckiego stylu mudejar jest kościół San Pedro de los Francos zbudowany w pierwszej połowie XIV wieku. Trójnawowa budowla posiada od strony południowej dzwonnicę o konstrukcji minaretu, który został wyburzony w 1840 roku. Wewnątrz warto wspomnieć pedał organów w gotyckim stylu mudejar.Jednym z najstarszych zabytków architektury mudejar w mieście jest sanktuarium Nuestra Señora de la Peña. Zbudowany w latach 1343-1350 kościół został odrestaurowany w XIX i XX wieku. Niektóre szczegóły, takie jak zdobiące jego ściany dekoracje w tynku z geometrycznymi motywami, ujawniają jego prymitywną fakturę mudejar.Warto również zwiedzić kolegiatę Grobu Pańskiego (XIV w.), zbudowaną w stylu gotyckim z elementami mudejar. Mieści się w niej krużganek na planie kwadratu z różnymi pomieszczeniami, takimi jak kolegiata, stajnie czy biblioteka.To bogate dziedzictwo artystyczne uzupełniają kościół San Juan, w którego wnętrzu znajdują się obrazy Francisca de Goi, oraz Muzeum Calatayud, które poświęca dużą część swojej ekspozycji znaleziskom ze starożytnego miasta Bilbilis, jednego z najważniejszych rzymskich stanowisk archeologicznych w Aragonii.
Okolice i gastronomia
W pobliżu Calatayud jest kilka miejscowości posiadających zabytki w stylu mudejar, takie jak Ateca, Morata de Jiloca, Embid, Maluenda, Tobed czy Torralba de Ribota.Kolejnymi interesującymi gminami są Daroca, obmurowane miasteczko z pozostałościami arabskimi; Ariza zachowująca dzielnicę żydowską; La Almunia de Doña Godina, znaczący w Aragonii ośrodek uprawy owoców i warzyw; i Fuendetodos, gdzie znajdują się dom, w którym urodził się malarza Francisco de Goya, oraz Muzeum Rycin.W okolicy znajduje się również kilka gorących źródeł. W Alhama de Aragón, Paracuellos de Jiloca lub Jaraba można skorzystać z usług uzdrowisk oferujących wszelkiego rodzaju zabiegi lecznicze.Alternatywnie można się udać do Saragossy. W stolicy Aragonii znajdziemy przepiękne zabytki, takie jak Bazylika del Pilar, Katedra La Seo czy Pałac Aldżaferija. 12 października miasto przywdziewa swoje najlepsze szaty, aby uczcić Święto Pilar, uznane za atrakcję o znaczeniu turystycznym.Szlaki wokół Calatayud pozwolą nam odkryć ogromną różnorodność krajobrazów. Monasterio de Piedra (Kamienny Klasztor) to naturalny obszar z wodospadami i podziemnymi korytarzami biegnącymi pośród bujnej roślinności. Park leży w granicach terenu dawnego klasztoru z wieków XVI-XVIII.Laguna Gallocanta, jedna z największych lagun stepowych w Hiszpanii, jest terenem podmokłym, na którym schronienie znajdują tysiące ptaków wędrownych. Pomiędzy gminami Bello i Tornos znajduje się Centrum Interpretacji, które pomaga zwiedzić ten wyjątkowy ekosystem.Gastronomia Calatayud opiera się głównie na produktach pochodzących z upraw znad rzek Jalón i Jiloca. Jednakże część tutejszych potraw serwuje się również w innych rejonach prowincji. Typowy dla Doliny Ebro ogórecznik, jest gwiazdą wielu potraw, podobnie jak cebula cukrowa.Pieczona jagnięcina świetnie komponuje się z migas − okruchami chleba duszonymi z winogronami. Nie wolno też zapominać o wędlinach i serach, którym zawsze towarzyszą wyszukane wina z chronioną nazwą pochodzenia.
