Z gastronomicznego punktu widzenia Kraj Basków jest najpopularniejszym celem turystycznym. Region przybrzeżny i przygraniczny, na którego bogactwo i różnorodność kulinarną składa się mieszanka zwyczajów rybackich i kultury górskiej z nowoczesną, autorską kuchnią najwyższej jakości, która pojawiła się w ostatnich dziesięcioleciach wraz z tzw. Nową Kuchnią Baskijską. Ale przede wszystkim ze względu na specyficzny charakter ludu Basków, tak oddanego swoim tradycjom i miłującego jedzenie, wokół którego toczy się większość życia społecznego.
Od wieków i ze względu na położenie geograficzne w Zatoce Biskajskiej Baskowie byli świetnymi żeglarzami. O ich ciągłych wyprawach rybackich na brzegi Nowej Fundlandii świadczy masowa konsumpcja dorsza w tym regionie. Przywieziony na półwysep w celu zwalczania dawnych głodów, a dziś dzięki pracy i łasce popularnej kuchni, zamieniony w wyśmienite danie. Sosy, które powstały wokół tej ryby (pil pil, vizcaína, zielony sos, ajoarriero...), są autentycznymi pomnikami lokalnej gastronomii i niezbitym dowodem jej dziedzicznej zdolności do przygotowywania wykwintnej kuchni, wykraczającej poza proste wywyższenie doskonałych składników.
Świeża rybaMorszczuk, tuńczyk, dorada, txangurro, kalmary, sardele z Getarii czy cenione węgorze to kolejne morskie przysmaki, które na stałe zagościły w kulinarnej ofercie. Produkty te dały początek gulaszom morskim, takim jak marmitako, zurrukutuna czy kalmary w swoim atramencie, lub miejscowym osobliwościom, takim jak kokotxas, których można skosztować w małych nadmorskich miasteczkach, w popularnych stołówkach bractw rybackich; podczas gdy ventresca z tuńczyka i sardynki oraz grillowana dorada są świadectwem dobrej ręki baskijskich restauracji z daniami z grilla.Gdyż w Euskadi grillowanie jest niemal rytuałem, zarówno jeśli chodzi o ryby, jak i wołowinę, którą najwięksi znawcy konsumują bardzo czerwoną, w formie ogromnych steków lub autochtonicznych filetów zwanych villagodio. Grzyby lub perretxikos (zwłaszcza pieczarki lub borowiki) i drobna dziczyzna (gołębie, słonki, turkawki itp.) definiują jesienną kuchnię, podobnie jak rodzime warzywa dały początek przepisom, takim jak nadziewana papryka z Gerniki czy fasola z Tolosy.
Dobrze przygotowany deserWiększość tradycyjnych potraw jest przygotowywana z lokalnych produktów, co jest logiczne w górzystym regionie pełnym wiosek i odizolowanych dolin. Tak więc wiele deserów, bardzo skromnego pochodzenia, bazuje na mleku: mleko smażone, mamía, intxaursalsa, smażone canutillos ze śmietaną, pantxineta, frangipan, sopa cana itp. Ważne hodowla bydła jest również źródłem sera Idiazábal, niezbędnego wstępu do deseru. Z jabłek powstaje cydr o wielkiej osobowości. W wielu sklepach z cydrem, rozsianych głównie w całej prowincji Gipuzkoa, goście zwykle częstują się bezpośrednio z ogromnych beczek lub kupeli, a menu towarzyszy omlet z dorsza i stek podawany przy dużych zbiorowych stołach.
Wina i przyjemność z chiquiteo
Kolejnym wybitnie baskijskim napojem jest wino. Nie należy zapominać, że część chronionej nazwy pochodzenia Rioja obejmuje rejon na południe od prowincji Álava w głębi lądu, dając początek podobszarowi zwanemu Rioja Alavesa, w którym znajdują się jedne z najstarszych winnic Rioja, takie jak Marqués de Riscal, obok nowszych i innowacyjnych firm, takich jak Artadi, które wyrobiły sobie już międzynarodową renomę. Obok Rioja, baskijskim aperitifem i winem do rozmów w tawernach jest txakoli, lekkie, kwaśne i aromatyczne wino białe, które jest idealnym dodatkiem do słynnych przekąsek pintxos.Bardzo hiszpański zwyczaj tapas (chiquiteo) osiąga w Kraju Basków poziom niemal codziennego rytuału społecznego, który powinien przeżyć każdy gość. W typowych dzielnicach, takich jak stare miasto Donostia-San Sebastián, bary znajdują się obok siebie, a grupy przyjaciół przechodzą od jednego do drugiego w ożywionej procesji, kosztując w każdym z nich, przy barze, niektóre z różnych eksponowanych pintxos. Innym wielkim baskijskim wynalazkiem związanym z aktem wspólnej konsumpcji są stowarzyszenia gastronomiczne lub txokos: wybitnie męskie instytucje utworzone w połowie XIX wieku, których dziś, tylko w Gipuzkoa, jest ponad 300 i w których członkowie spotykają się, by gotować, jeść, pić i rozmawiać. Bycie okazjonalnym gościem na jednym z tych spotkań to zaszczyt i doświadczenie, którego nie można przegapić, jeśli nadarzy się okazja.
Kuchnia bożonarodzeniowa Kraju Basków
Tutejszy stół na Boże Narodzenie jest dla miłośników morza. Obowiązkowy jest txangurro lub jeżokrab po baskijsku, a głównym daniem jest dorada lub dorsz przyrządzane w sosie ajoarriero lub pil-pil. Jeśli chodzi o desery, to szczególnie znane są dwa: intxaursaltsa (krem orzechowy) i goxua (ciasto z kremem, śmietaną i „pijanym” − czyli dobrym lub smacznym − biszkoptem).
