Jak w prawie wszystkich formach wyrazu kulturowego, Katalonia wykazuje wielką osobowość w dziedzinie gastronomii, co widać zarówno w jej głęboko zakorzenionych tradycjach, jak i w jej awangardowej kuchni, która często czerpie inspirację z historii. Wybitnie śródziemnomorska Katalonia odnosiła na przestrzeni wieków różne wpływy: obecność Greków, Rzymian, a później wpływy włoskie − już w XVIII wieku − i francuskie dały początek kuchni o złożonych korzeniach, która wchłonęła to, co najlepsze z każdej z kultur, tworząc kulinarny bagaż, który jest częścią ludowej mądrości.
W kuchni katalońskiej występują składniki wspólne dla innych kuchni śródziemnomorskich: pomidory, czosnek, świeże zioła, oliwa z oliwek (szczególnie te z chronioną nazwą pochodzenia Garrigues i Siurana, wytwarzane z oliwek Arbequina), cebula czy dorsz, nawiązujący czasem do kuchni Prowansji i Roussillon, Neapolu czy Sycylii, które były częścią Królestwa Aragonii, do którego należała także dzisiejsza Katalonia.
Zróżnicowana kuchnia
W każdym razie, aby zrozumieć gastronomię tego regionu, trzeba mieć na uwadze, że w Katalonii nie ma jednej tylko kuchni − jest ich kilka. Kuchnia morska na Costa Brava, kuchnia z „morza i gór” w Empordà, kuchnia górska w Pirenejach Lleidy, wyjątkowa kuchnia z dolin Arán i Cerdanya w Pirenejach Girony i kolejna z wybrzeża w Tarragonie, a nawet kilka innych, mocno zróżnicowanych. Oczywiście każdy region ma swoje własne przepisy i składniki. O ile jeżowce, ryby skalne i buliony rybne − suquets − kuszą każdego, kto odwiedza porty na Costa Brava, to grzyby, których ogromna różnorodność występuje jesienią, zwłaszcza na obszarach leśnych Lleidy, są pasją całej Katalonii. Łączenie owoców morza i produktów śródlądowych (królik z homarem i ślimakami, kurczak z langustą lub homarcami itp.) zaskakuje tych, którzy zasiadają do stołu w Gironie, a rytuał spożywania calçots (rodzaj delikatnej cebuli pieczonej na ogniu z pędów winorośli) oraz intensywność dobrego alioli nie zawiedzie nikogo, kto przyjedzie do Tarragony. Dania z ryżu są również powszechne w całej Katalonii, podobnie jak fideuá (z makaronem) − potrawa o silnych korzeniach ludowych, choć stosunkowo młoda, różne katalońskie wędliny (fuet, llonganisa, butifarra) czy typowe dania, takie jak esqueixada czy escalivada.
Wpływ stolicy
Na całej tej bogatej scenie kulinarnej Barcelona jest godną stolicą, stanowiącą najlepszą wizytówkę zbiorów przepisów z całej Katalonii. To właśnie w Barcelonie burżuazja przyjęła i udoskonaliła chłopskie potrawy, a popularne smaki uzyskały „doktorat” w niezliczonych dobrych restauracjach, co sprawia, że Barcelona ma jedną z najlepszych ofert gastronomicznych w Hiszpanii. Kolejną wielką atrakcją stolicy Katalonii w aspekcie kulinarnym jest jej wyjątkowy targ La Boquería, o średniowiecznym rodowodzie, który wciąż zachowuje swoją pierwotną strukturę, i który jest bez wątpienia jednym z najbardziej atrakcyjnych w Europie. Powstałe jako sklepy spożywcze sklepiki „los colmados”, wśród których istnieją bardzo wyspecjalizowane, są również dobrym przykładem doskonałej wrażliwości gastronomicznej Barcelony.
Toast za wino
Inną działalnością, która niewątpliwie określa kataloński dynamizm, jest przemysł winiarski. Istnieje jedenaście różnych chronionych nazw pochodzenia, co sprawia, że jest to Wspólnota o największej różnorodności geograficznej i odmianowej. Istnieją zarazem regiony produkcyjne tak rozległe jak Penedés, jak i inne znacznie mniejsze i wyspecjalizowane, takie jak Conca de Barberá, Alella czy Pla de Bages. Dzięki temu dziedzictwu winiarskiemu Katalonia jest w stanie produkować od świeżych i lekkich win białych, przez różowe o profilu klasycznym, po esencjonalne wina czerwone; ponadto lekkie wina czerwone o międzynarodowym znaczeniu i bardzo rozpowszechnione wina musujące z apelacją Cava − najlepsze naturalne wino musujące, obok francuskiego szampana.Tradycyjna winnica katalońska była zasadniczo poświęcona winu czerwonemu, zanim rozpowszechniła się produkcja cavy w ostatnim trzydziestoleciu XIX wieku, co z kolei sprzyjało trzem lokalnym odmianom: Xarel·lo, Macabeo i Parellada. Ostatnim wielkim zjawiskiem katalońskiej uprawy winorośli było ustanowienie chronionej nazwy pochodzenia Priorat jako obszaru produkcji bardzo mocnych i złożonych win czerwonych, wytwarzanych z odmian Garnacha i Cariñena, które osiągnęły wysoką cenę na rynkach międzynarodowych. Przykład Priorat posłużył do promowania innych katalońskich nazw pochodzenia, takich jak Falset, Tarragona, Empordà-Costa Brava i Montsant (jako ostatniej). Całkiem niedawno powstała chroniona nazwa pochodzenia Catalunya, aby udzielić wsparcia drobnym producentom na całym terytorium Katalonii.
Kuchnia bożonarodzeniowa Katalonii
Istotnym akcentem katalońskich Świąt Bożego Narodzenia jest toast wzniesiony cavą, wytrawnym winem musującym, idealnym na wielkie okazje. Ponadto istnieją dwie szczególnie tradycyjne potrawy. Z jednej strony escudella i carn d'olla (gulasz z warzyw, roślin strączkowych i mięs, do którego zwłaszcza w Boże Narodzenie dodaje się makaron w kształcie muszelek, tzw. galets). Z drugiej strony, cannelloni nadziewane mięsem, które spożywa się w Dniu Świętego Szczepana (26 grudnia). Turrón z Agramunt i rurki neules stanowią słodki deser.
