Klasztor El Escorial dał początek architekturze herreryjskiej, której twórcą był Juan de Herrera. Został uznany za obiekt światowego dziedzictwa.
Król Filip II używał tego miejsca jako panteonu rodzinnego. Prace budowlane rozpoczęły się w 1563 r. pod kierownictwem Juana de Toledo. Po jego śmierci Juan de Herrera kontynuował prace, kończąc budowę w 1584 roku. Budynek jest wykonany z granitu i podzielony na trzy części pionowe, z których centralnym jest Patio Królów.
W jego rogach znajdują się cztery wieże o wysokości 55 metrów, zwieńczone metalowymi kulami. Kompleks obejmuje budynek ministerialny Ministerios, domy rzemieślników Casa de los Oficios, kwatery kompanii Compaña oraz dom Królowej i Infantek, wszystkie połączone łukami. Kościół został wybudowany na planie krzyża greckiego, a w jego głównej kaplicy znajdują się pomniki pogrzebowe Karola V i Filipa II. Warto również wspomnieć o bibliotece, znajdującej się na pierwszym piętrze zachodniej części budynku, która zawiera około 45 000 wydruków z XV i XVI wieku. W 1971 r. został uznany za obiekt historyczno-artystyczny, a w 1984 r. za obiekt światowego dziedzictwa. Architektura tego budynku, zaprojektowanego przez Juana de Herrera, dała początek tzw. architekturze herreryjskiej. Jest to ogromna budowla, o czym świadczy 15 krużganków, 13 oratoriów, 86 klatek schodowych, 88 fontann, ponad 1600 obrazów, 9 wież i 73 rzeźby.W klasztorze znajduje się również Escolanía de El Escorial, jeden z najważniejszych i najbardziej tradycyjnych hiszpańskich chórów. Do założonego w 1567 roku na polecenie Filipa II chóru należy 45 dzieci i młodych śpiewaków.